7 Sınıf Türkçe Basit, Türemiş ve Birleşik Fiiller - Konu Anlatımı 1- Basit Fiiller: Yapım eki almamış olan eylemlere basit fiil denir. Kök halinde kullanılabilir ya da çekim eki alabilirler. Geçmiş, gelecek ve şimdiki zaman kipiyle çekimlenmiş fiiller de basit fiillerdir. 1.A. Geniş Zamanlı Basit Fiiller 1-Akşamları her zaman kitap okur. 7 Sınıf 3. Ünite Biographies – Konu Anlatımı – İngilizcele. 7. Sınıf 3. Ünite Biographies – Konu Anlatımı – İngilizcele. 7. Sınıf İngilizce Düzensiz Fiiller (Irregular Verbs) Quiz. 7. Sınıf İngilizce Düzensiz Fiiller (Irregular Verbs) Quiz. IMPERATIVESEMİR CÜMLELERİ (Konu Anlatımı + Cevaplı Test) TOO / ENOUGH (8.Sınıf) COULD / COULDN’T (7 ve 8.Sınıf) WAS / WERE (6 ve 7.Sınıf) COMPARATIVES (Kıyaslama Sıfatları 6 ve 7.Sınıf) DÜZENSİZ FİİLLER LİSTESİ (IRREGULAR VERBS LIST) (6, 7 ve 8.Sınıf) PREFER AND WOULD RATHER (7 ve 8.Sınıf) WHEN WHILE (8.Sınıf) 7Sınıf Türkçe Anlatım Bozukluğu: Anlamsal Anlatım Bozuklukları: 0: 29: 13 May 2022: 7.Sınıf Ek Fiil Konu Anlatımı: Ek Fiil: 0: 36: 11 May 2022: 7.Sınıf Kip Ekleri Çalışma Kağıdı: Haber ve Dilek Kipleri: 0: 28: 9 May 2022: 7.Sınıf Anlatım Biçimleri - Düşünceyi Geliştirme Yolları - Metin Türleri: Parçada Anlam: 0: KonutKredisi.3 sınıf iş oluş hareket bildiren kelimeler konu anlatımı Www derslig com cevap anahtarı 7 sınıf matematik tam sayılar 6. SINIF ONLİNE DENEME SINAVI-2 PDF + CEVAP ANAHTARI Myvideo porn Myvideo porn3.Sınıf Fiiller Konu Anlatımı İş, Oluş, Hareket Bildiren. 26.07.2022. Canlı Tv izle - HD Canlı Yayın izle: 6 Vay Tiền Nhanh. Türkçe fiiller yapılarına göre üç ana gruba ayrılır. Bunlar sırasıyla basit, türemiş ve birleşik fiillerdir. Basit fiiller çekim eki ya da zaman kipi alabilirler. Birleşik fiiller ise en az iki kelimenin bir araya gelmesiyle oluşur. 7. sınıflar için basit, türemiş ve birleşik fiiller konusunu örnek cümlelerle fiiller kendi içerisinde üçe ayrılır. Yardımcı eylemlerle kurulabilir ve anlamca kaynaşmış iki eylemden oluşabilir. Yeterlilik, tezlik, süreklilik ve yaklaşma bildiren eylemler de birleşik fiiller Türkçe Basit, Türemiş ve Birleşik Fiiller - Konu Anlatımı 1- Basit Fiiller Yapım eki almamış olan eylemlere basit fiil denir. Kök halinde kullanılabilir ya da çekim eki alabilirler. Geçmiş, gelecek ve şimdiki zaman kipiyle çekimlenmiş fiiller de basit fiillerdir. Geniş Zamanlı Basit Fiiller 1-Akşamları her zaman kitap okur. 2- Kışın bu köyde hep kar yağar. Duyulan Geçmiş Zamanlı Basit Fiiller 1- Bizden önce eve gelmiş. 2- Annem gelip üstümü örtmüş. Görülen Geçmiş Zamanlı Basit Fiiller Eve geldiği gibi çıktı. 2- Yaklaşan doğum günü için hediye baktı. Emir Kipli Basit Fiiller 1- Bir an önce oraya git. 2- Yarın bizimle pikniğe gel. Bir cümle içerisinde birden fazla basit fiil bulunabilir. Örnek ''Açtı'' ağzını ''yumdu'' gözünü. 2- Türemiş Fiiller Türemiş fiiller en az bir yapım eki almış eylemlerdir. İsimden ya da fiilden türeyebilir.. İsimden Türemiş Fiiller İsimler yapım eki alarak cümlede fiil görevinde kullanılabilir. Örnekler 1- Bu şehir görmeyeli ne kadar da güzel-leşmiş. 2- Babam bir günde evin tüm duvarlarını boya-dı. İsmin kökü yapım eki aldıktan sonra değişebilir ya da aynı kalabilir. Örnekler 1- Beş dakika sonra yağmur az-aldı. / Az- Kökü aynı kalmış- Yapım eki alarak fiil olmuş. 2- Yaz gelince sinekler çoğaldı. / Çok - Kökü değilmiş - İsimken yapım eki alarak fiil olmuş. Fiilden Türemiş Fiiller Yapım ekleriyle türetilen eylemlere fiilden türemiş fiiller denir. Örnekler 1- Cüzdanındaki son parayı çıkardı. / Çıkmak - Çıkarmak 2- Yılların özlemiyle birbirlerine sıkıca sarıldılar. / Sarmak - Sarılmak Bir cümle içerisinde hem basit hem de fiilden türemiş fiil bulunabilir. 1- Ali için verdi veriştirdi. / Verdi- Basit / Veriştirdi - Türemiş fiil 3- Birleşik Fiiller Birleşik fiiller yapılarına göre üçe ayrılır. Yardımcı Eylemle Oluşturulan Birleşik Fiiller Etmek, Olmak, Eylemek, gibi yardımcı eylemlerle kurulan fiillerdir. Örnekler 1- Allah rahmet eylesin. 2- Kardeşinin bu başarısı onu çok mutlu etti. 3- Dersi tekrar anlatması çok yardımcı oldu. Yardımcı eylemle oluşturulan bazı birleşik fiiller birleşik yazılır. Örnek Bana aldığı bilekliği kaybettim. / Kayıp - Etmek Deyim Haline Gelmiş Birleşik Fiiller Bir isim ve fiilin gerçek anlamından farklı olarak kullanıldığı fiillere denir. Örnekler 1- Sınava girmeden önce ders notlarına 'göz attı' 2- Yaptığı son hareketle 'gözümden düştü.' Kurallı Birleşik Fiiller Kurallı birleşik fiiller kendi içerisinde dörde ayrılır. Süreklilik Fiili Devamlılık, süreklilik bildiren fiillerdir. Örnekler 1- Manzaranın güzelliğine ''bakakaldı.'' 2- Yorulduğu için koltukta ''uyuyakalmış'' Tezlik Fiili Çabukluk ya da kolaylık bildiren fiilerdir. Örnekler 1- Evden bir anda ''çıkıverdi.'' 2- Çantanı ve bavulunu ''hazırlayıver.'' Yeterlilik Fiili İhtimal ya da yeterlilik bildiren fiillerdir. Örnekler 1- Bu işin sonu kötü ''olabilir.'' 2- Bana yardım ''edebilir'' misiniz? Yaklaşma Fiili Yaklaşma fiili -eyazmak - ayazmak ekleriyle oluşturulur. Cümleye ''neredeyse, az daha'' anlamı katar. Örnek Okulun merdivenlerinde düşeyazdım. FİİL EYLEM İş, oluş, hareket bildiren sözcüklere fiil denir. Örnekler Bugün sabah erkenden kalktım. Ben de sizinle geleyim. Sözcük, mastar eklerinden -mak/-mek birini aldığında anlamlı oluyorsa fiildir; anlamsız oluyorsa isimdir. Örnekler Taşınıyor →Taşınmak, anlamlı olduğu için fiildir. Çocuktur →Çocukmak, anlamsız olduğu için isimdir. Getirmelisin → Getirmek, anlamlı olduğu için fiildir. Yorulduk → Yorulmak, anlamlı olduğu için fiildir. Fiillerden sonra kullanılan kısa çizgi -mak/-mek anlamında kullanılır. Örnekler Söyle- diye yazılır, söylemek diye okunur. Uyarı “-mak/-mek” ekleri aynı zamanda bir yapım ekidir. Eklendiği sözcüğü isim görevin çalışmaktır Çalışmak sözcüğü isimdir çünkü çalışmakmak diyemeyiz. Mastar Hâlindeki Fiiller Eylemler Fiillerin kök ve gövdelerine -mak/-mek eklerini getirdiğimizde fiilin mastarını bulmuş oluruz. Fiil EylemFiilin Eylemin Mastarıyazıştıkyazışmakincelettirildiincelettirilmekgeldilergelmekboyutlandırdıkboyutlandırmakdoydukdoymak Fiillerin kök ve mastarı birbirine karıştırılmamalıdır. Fiilin mastarı, sözcükten çekim ekleri kip ve şahıs ekleri atıldıktan sonra geriye kalan kısmıdır. Örnekler Çarpıştırdık Kökü Çarp- ya da çarpmak Mastarı Çarpıştırmak Yıkattırıldı Kökü Yıka- ya da yıkamak Mastarı Yıkattırılmak FİİLLERİN ANLAM ÖZELLİKLERİ 1. İş Kılış Fiilleri İş/kılış fiilleri; bir işi, hareketi anlatan fiillerdir. İşi yapan bir özne vardır ve bu işten etkilenen bir varlık nesne bulunur. İş/kılış fiillerinin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı olur. İş/kılış fiilleri; “Neyi?”, “kimi?” sorularına cevap verirler. Örnekler “Sincap fındık yedi.” cümlesini inceleyelim “Ye-” eylemi bir işi, hareketi anlatıyor. Yeme eylemini yapan, sincap; sincabın yaptığı işten etkilenen varlık, fındık. “Onu yedi.” dediğimizde anlamlı oluyor. “Sincap neyi/kimi yedi?” şeklinde soru sorabiliyoruz. içmek, getirmek, anlatmak, kaldırmak, toplamak, karıştırmak… 2. Oluş Fiilleri Oluş fiilleri, varlıkta kendiliğinden oluşan değişikliği anlatan fiillerdir. Eylemin gerçekleşmesi için belli bir süre gerekir çünkü zamanla ortaya çıkan durumu anlatırlar. Oluş fiillerinde işten etkilenen bir varlık nesne bulunmaz. Oluş fiillerinin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamsız olur. Oluş fiilleri; “Neyi?”, “kimi?” sorularına cevap vermezler. Örnekler “Ayşe teyze çok yaşlanmış.” cümlesini inceleyelim “Yaşlan-” kişinin elinde olmayan bir eylemdir ve kendiliğinden oluşan değişikliği anlatır. Yaşlanmak için belirli bir süre gereklidir. “Onu yaşlandı.” dediğimizde anlamsız oluyor. “Ayşe teyze neyi/kimi yaşlanmış?” şeklinde soru soramıyoruz. şişmanlamak, doğmak, çürümek, büyümek, hastalanmak, bayatlamak… 3. Durum Fiilleri Öznenin içinde bulunduğu durumu anlatan fiillerdir. İşi başlatmak ve bitirmek işi yapan kişinin öznenin elindedir. İşi yapan bir kişi özne vardır ancak bu işten etkilenen bir varlık nesne yoktur. Durum fiillerinin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamsız olur. Durum fiilleri; “Neyi?”, “kimi?” sorularına cevap vermezler. Örnekler “Betül beni görünce güldü.” cümlesini inceleyelim “Gül-” eylemini başlatmak ve bitirmek elimizdedir. “Onu güldü.” dediğimizde anlamsız oluyor. “Betül neyi/kimi güldü?” şeklinde soru soramıyoruz. Durum Fillerine Örnekler Uyumak,oturmak, susmak, ağlamak, durmak, uzanmak, çıkmak… Uyarı Kimi eylemlerin kılış, durum ya da oluş anlamı taşıması eylemlerin cümlede kullanılışlarına anlamlarına bağlıdır. Çocuk kapıyı açtı. İş/Kılış Bütün çiçekler açtı. Oluş FİİL KİPLERİ A. Haber Bildirme Kipleri Zaman anlamı taşıyan fiillerdir. Eylemin geçmişte, şu anda, gelecekte ya da her zaman yapıldığını bildirir. Kip ve kişi ekleriyle eylemlerin olumlu, olumsuz, olumlu soru ya da olumsuz soru biçiminde çekimleri yapılır. Dört ana başlıkta incelenir 1. Geçmiş Zaman Kipi a. Görülen Bilinen Geçmiş Zaman Eki “-dı, -di, -du, -dü; -tı, -ti, -tu, -tü“dür. Kişinin yaşadığı ya da gördüğü bir eylemi anlatır. Fiilin gerçekleştiği kesindir. Örnekler Dayım dün akşam geldi. Görülen bir eylem Top oynarken düştüm. Yaşanan bir eylem b. Duyulan Öğrenilen Geçmiş Zaman Eki “-mış, -miş, -muş, -müş“tür. Kişinin duyduğu ya da öğrendiği bir eylemi anlatır. Fiilin gerçekleştiği kesin değildir. Sonradan fark edilme anlamı da katar. Örnekler Dayısı dün akşam gelmiş. Duyulan, öğrenilen bir eylem Üzerime yemek dökmüşüm. Sonradan fark edilme anlamı 2. Şimdiki Zaman Kipi Eki “-yor“dur. “-makta,-mekte” ekleri de şimdiki zaman anlamı veren eklerdir. Eylemin yapılma zamanı ile söylenme zamanı aynıdır. Örnekler Odasında müzik dinliyor. Şu an yapılan bir eylem Odasında müzik dinlemekte. 3. Gelecek Zaman Kipi Eylemin henüz yapılmamış, söylendikten sonraki bir zamanda yapılacağı anlamı verir. Örnekler Az sonra ders çalışmaya başlayacağım. Gelecekte yapılacak bir eylem 4. Geniş Zaman Kipi Eki “-r, -ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür“dür. Olumsuz birinci şahıs çekimlerinde “-ma, -me“, ikinci ve üçüncü şahıs çekimlerinde “-maz, -mez” ekleri kullanılır. Her zaman yapılan, sürekli tekrarlanan eylemleri ifade eder. Örnekler Sabahları yürüyüş yaparım. Her sabah yapılan bir eylem İki güne bir dükkâna uğrar.Her zaman yapılan bir eylem HABER BİLDİRME KİPLERİNİN ÇEKİM TABLOSU“Gel-” fiilinin haber bildirme kiplerine göre çekimidir. Kişi ŞahısGörülen Bilinen Geçmiş ZamanDuyulan Öğrenilen Geçmiş ZamanŞimdiki ZamanGelecek ZamanGeniş ZamanOlumlu1. TekilGeldimGelmişimGeliyorumGeleceğimGelirim2. TekilGeldinGelmişsinGeliyorsunGeleceksinGelirsin3. TekilGeldiGelmişGeliyorGelecekGelir1. ÇoğulGeldikGelmişizGeliyoruzGeleceğizGeliriz2. ÇoğulGeldinizGelmişsinizGeliyorsunuzGeleceksinizGelirsiniz3. ÇoğulGeldilerGelmişlerGeliyorlarGeleceklerGelirlerOlumsuz1. TekilGelmedimGelmemişimGelmiyorumGelmeyeceğimGelmem2. TekilGelmedinGelmemişsinGelmiyorsunGelmeyeceksinGelmezsin3. TekilGelmediGelmemişGelmiyorGelmeyecekGelmez1. ÇoğulGelmedikGelmemişizGelmiyoruzGelmeyeceğizGelmeyiz2. ÇoğulGelmedinizGelmemişsinizGelmiyorsunuzGelmeyeceksinizGelmezsiniz3. ÇoğulGelmedilerGelmemişlerGelmiyorlarGelmeyeceklerGelmezlerOlumlu Soru1. TekilGeldim miGelmiş miyimGeliyor muyumGelecek miyimGelir miyim2. TekilGeldin miGelmiş misinGeliyor musunGelecek misinGelir misin3. TekilGeldi miGelmiş miGeliyor muGelecek miGelir mi1. ÇoğulGeldik miGelmiş miyizGeliyor muyuzGelecek miyizGelir miyiz2. ÇoğulGeldiniz miGelmiş misinizGeliyor musunuzGelecek misinizGelir misiniz3. ÇoğulGeldiler miGelmişler miGeliyorlar mıGelecekler miGelirler miOlumsuz Soru1. TekilGelmedim miGelmemiş miyimGelmiyor muyumGelmeyecek miyimGelmem mi2. TekilGelmedin miGelmemiş misinGelmiyor musunGelmeyecek misinGelmez misin3. TekilGelmedi miGelmemiş miGelmiyor muGelmeyecek miGelmez mi1. ÇoğulGelmedik miGelmemiş miyizGelmiyor muyuzGelmeyecek miyizGelmez miyiz2. ÇoğulGelmediniz miGelmemiş misinizGelmiyor musunuzGelmeyecek misinizGelmez misiniz3. ÇoğulGelmediler miGelmemişler miGelmiyorlar mıGelmeyecekler miGelmezler mi B. Dilek Tasarlama Kipleri Zaman anlamı taşımayan fiillerdir. Bir dileği, bir isteği, yapılması gereken bir durumu ifade eden kiplerdir. Kip ve kişi ekleriyle eylemlerin olumlu, olumsuz, olumlu soru ya da olumsuz soru biçiminde çekimleri yapılır. Dört ana başlıkta incelenir 1. Dilek Şart Kipi Eylemin gerçekleşmesi dilek ya da şarta bağlıdır. Örnekler Keşke tüm soruları doğru cevaplayabilsem. Dilek anlamı Düzenli ve disiplinli çalışırsa zaten başarır. Koşul/Şart anlamı 2. İstek Kipi Eylemin gerçekleşmesine istek bildirir. Örnekler Ben de sizinle geleyim mi? İstek anlamı Birazdan mola verelim. İstek anlamı 3. Gereklilik Kipi Eylemin mutlaka yapılması gerektiği anlamı verir. Örnekler Saat üçte kardeşimi okuldan almalıyım. Gereklilik anlamı Ödevimi bu akşam bitirmeliyim. Gereklilik anlamı 4. Emir Kipi Eylemin yapılması gerektiğini emir şeklinde bildirir. Örnekler Odanı çabuk topla! Emir anlamı Biraz acele et! Emir anlamı DİLEK TASARLAMA KİPLERİNİN ÇEKİM TABLOSU“Gel-” fiilinin dilek tasarlama kiplerine göre çekimidir. Kişi ŞahısDilek Şart Kipiİstek KipiGereklilik KipiEmir KipiOlumlu1. TekilGelsemGeleyimGelmeliyim–2. TekilGelsenGelesinGelmelisinGel3. TekilGelseGeleGelmeliGelsin1. ÇoğulGelsekGelelimGelmeliyiz–2. ÇoğulGelsenizGelesinizGelmelisinizGelin Geliniz3. ÇoğulGelselerGelelerGelmelilerGelsinlerOlumsuz1. TekilGelmesemGelmeyeyimGelmemeliyim–2. TekilGelmesenGelmeyesinGelmemelisinGelme3. TekilGelmeseGelmeyeGelmemeliGelmesin1. ÇoğulGelmesekGelmeyelimGelmemeliyiz–2. ÇoğulGelmesenizGelmeyesinGelmemelisinizGelmeyin Gelmeyiniz3. ÇoğulGelmeselerGelmeyeGelmemelilerGelmesinlerOlumlu Soru1. TekilGelsem miGeleyim miGelmeli miyim–2. TekilGelsen miGelesin miGelmeli misin–3. TekilGelse miGele miGelmeli miGelsin mi1. ÇoğulGelsek miGelelim miGelmeli miyiz–2. ÇoğulGelseniz miGelesiniz miGelmeli misiniz–3. ÇoğulGelseler miGeleler miGelmeliler miGelsinler miOlumsuz Soru1. TekilGelmesem miGelmeyeyim miGelmemeli miyim–2. TekilGelmesen miGelmeyesin miGelmemeli misin–3. TekilGelmese miGelmeye miGelmemeli miGelmesin mi1. ÇoğulGelmesek miGelmeyelim miGelmemeli miyiz–2. ÇoğulGelmeseniz miGelmeyesiniz miGelmemeli misiniz–3. ÇoğulGelmeseler miGelmeyeler miGelmemeliler miGelmesinler mi FİİLLERDE ANLAM KİP/ZAMAN KAYMASI Fiillerde kullanılan kip ile kastedilen kipin farklı olmasıdır. Bir kip, başka bir kipin anlamını yansıtacak şekilde kullanılır. Örnekler Bu odayı hemen temizleyeceksin Kullanılan kip Gelecek zaman kipi Kastedilen kip Emir kipi Trabzon’a bir ay sonra gelirim. Kullanılan kip Geniş zaman kipi Kastedilen kip Gelecek zaman kipi Her salı burada pazar kuruluyor. Kullanılan kip Şimdiki zaman kipi Kastedilen kip Geniş zaman kipi Hoca bir gün ava çıkar. Kullanılan kip Geniş zaman kipi Kastedilen kip Duyulan geçmiş zaman kipi KONUYLA İLGİLİ DAHA FAZLA İÇERİK Bu dersimizde 7. Sınıf Fiiller Eylemler konusunu detaylı bir şekilde anlatacağız. Bu konu ile ilgili olarak dikkat etmeniz gereken bir husus şudur ki; aşağıda yer alan kavram bağlamı sizin mevcut ders müfredatından farklı olsa da ancak sitemizin anlatımımız daha kapsayıcı olacaktır. Sitemizde sizler için özel olarak hazırlanmış ders notlarımız ile bu konuyu anlamanızı güçlendirecek geçmiş yıllarda çıkmış sınav soruları hakkında fikir edinebileceksiniz. Ayrıca Türkçeci Mobil uygulamamızda tüm konular için hazırlanmış özel testler yer almaktadır. Uygulamamız hakkında geniş bilgi bu anlatımın sonunda aşağıdaki kazanımları elde edecek ve aşağıda yer alan soruların cevaplarına ulaşmanızı nedir? Filler ne işe yarar? Kılış eylemleri ne demektir?Durum eylemleri nedir Eylemleri durum bakımından belirten sözcükler nelerdir? Durum eylemlerine örnekler nelerdir?Eylemleri oluş bildiren örnek cümleler nelerdir? Oluş eylemleri ne demektir?Kısaca çekimli eylem nedir? Örnek çekimli eylem soruları nelerdir? Çekimli olmayan eylemlere örnekler?Haber kipleri nelerdir? Haber kipleri kaça ayrılır? Haber kipleri kaç tanedir?Dilek kipleri kaça ayrılır? Dilek kipinde anlam kayması nasıl anlaşılır? Dilek kipi örnek cümle örnekleri nelerdir? Örnek dilek kipi çekim tablosu ile çekim nasıl yapılır?Ek fiil nedir? Ek fiil birleşik zamanın görevi nedir? Ek fiil cümlede nasıl bulunur?Ek fiil farklı bir görevde kullanılmıştır ne demektir? Ek fiil zaman örnekleri nasıldır?7. Sınıf Fiiller Eylemler konusunu aşağı yer başlıklarda inceleyeceğiz. Bildiğiniz konuları doğrudan atlayabilir ve konu başlıkları arasında hızlıca geçiş yapabilirsiniz. Ayrıca dersimizi, word ortamında ya da pdf ortamına aktararak çalışma kağıdı olarak da İçeriği1 Eylem Fiil Kılış Durum Oluş eylemleri2 Eylemde Çekim Çekimli Eylem Haber Bilinen Görülen,-di’li Geçmiş Zaman Duyulan Öğrenilen, -miş’li Geçmiş Zaman Şimdiki Zaman Gelecek Zaman Geniş Zaman Dilek Dilek – Şart Koşul İstek Gereklilik Emir Buyurma Kipi3 Ek Eylem Ek-Fiil Basit ve Birleşik Zamanlı Basit Zamanlı Birleşik Zamanlı Eylem4 Eylemde Basit Türemiş Birleşik Kurallı Özel Birleşik Yardımcı Eylemle Yapılan Birleşik Anlamca Kaynaşmış Birleşik Deyim Biçiminde Birleşik EylemlerEylem Fiil Filler konusunu izlemeniz için kendi video dersimizi aşağıya bırakıyorum. Dilerseniz videoyu izlerken konu anlatımını da okuyabilirsiniz. Diğer videolu ders anlatımlarımıza Youtube Kanalımızdan Sınıf Fiiller Eylemler konu anlatımına başlamadan önce fiil ya da eylemin tanımı ile başlayalım. Eylemler; iş, hareket, oluş, durum bildirir ve sözü bir yargıya bağlar. Eylemlerden bir bölümü zaman kavramı, bir bölümü ise bir dileği ya da isteği kişi kavramı da belirterek kip ve kişi kavramı bildirerek cümlede yüklem görevi üstlenir. Bir cümlede birden çok eylem Tabanı ve MastarFiillerin, çekim ekleri çıkarıldıktan sonra geriye kalan kök ya da gövdelerine fiil eylem tabanı denir. Bu tabandan sonra kısa çizgi - konural -» al + dı + y + sa + nsaçar mısın -» saç + ar mı + sınEylem tabanlarına “-mak -mek” yapım eki getirilerek oluşturulan biçimlerine mastar eylem adı denir anlamak, saklamak…Eylemler anlamları yönünden üç bölüme ayrılırKılış eylemleriBir özne tarafından gerçekleştirilen ve başka bir varlığı etkileyen nesne alabilen, “neyi, kimi” sorularına yanıt veren eylemlere kılış iş eylemleri denirKalemi masanın üzerine bırak. -» “Neyi bırak?” = kalemiBu kış bol bol balık yedik. -» “Ne yedik?” = balıkDurum eylemleriBir özne tarafından gerçekleştirilen, başka bir varlığı, kavramı etkilemeyen nesne almayan = “neyi, kimi” sorularına yanıt vermeyen eylemlere durum eylemi denir. Durum eylemleri, eylem gerçekleşirken öznenin nasıl bir durumda olduğunu anlatırOrada çok kalmadım. -» “Neyi kalmadım?”, “Kimi kalmadım?” = Yanıt yok.Korkudan tir tir titriyor. “Neyi titriyor?”, “Kimi titriyor?” = Yanıt yok.Oluş eylemleriGerçekleşmesi öznenin iradesine bağlı olmayan, bir süreç içinde oluşup gerçekleşen eylemlere oluş eylemi denir. Oluş eylemleri genel olarak doğal olguları anlatır.“Tırnakların yine çok uzamış.” cümlesinde özne “tırnakların” sözcüğüdür; ancak “uza-” eylemi, öz-nenin iradesine bağlı olmaksızın doğal bir olgu olarak büyümek, ısınmak, donmak… eylemleri, birer oluş Çekim Çekimli EylemEylemlerin kip, zaman ve kişi kavramı yansıtacak biçimdeki kullanımlarına eylemde çekim çekimli eylem denir.“Yapacaklarımı planlayıp ona anlattım.” cümlesinde eylem kökenli üç sözcük varYapacaklarımı, planlayıp, anlattım. Bunlardan yalnız “anlattım” sözcüğü çekimli eylemdir. Çünkü sadece bu sözcük kip di’li geçmiş zaman ve kişi birinci tekil kişi bildiriyor. Diğerleri çekimlenme özelliklerini yitirdikleri için eylemsidirler.“Söyleyecek söz bulamıyorum.”“Söyleyecek bana neden darıldığını.”Bu cümlelerin ikisinde de kullanılan “söyleyecek” sözcüğü, sadece ikinci cümlede çekimli eylemdir. Çünkü kip ve kişi bildiriyor, ilk cümlede ise “-ecek” eki yapım ekidir, sözcük eylemsi olarak sözcüğün çekimli eylem olması için mutlaka kip ve kişi eki alması gerekmez. Kip ve kişi kavramı düşündürmesi yeterlidir.“Hemen hazırlıklara başla.” cümlesinde kip ve kişi eki olmamasına karşın, bu işi “ikinci” tekil kişinin yapması gerektiği anlaşılıyor. Yani kişi kavramı vardır ve eylem çekimli SoruYavaşça ayağa kalkıp bir şeyler söylemek istedi; ancak hiçbir şey söylemeden oradan cümlede geçen aşağıdaki sözcüklerden hangisi eylemdir?A söylemekB kalkıpC istediD söylemedenBir sözcüğün eylem olarak görev yapabilmesi için çekimlenmiş ya da çekimlenmeye uygun olması gerekir. C seçeneğindeki “istedi” sözcüğü “kip di’li geçmiş zaman” ve “kişi üçüncü tekil kişi” kavramını yansıttığı için eylemdir. YANIT C Eylemde ZamanEylemler bir iş, hareket, durum ya da oluş ve bunlara bağlı bir yargı bildirirken zaman kavramı da temel olarak üç ayrı zaman kavramı vardıra. Geçmiş Zaman İşin önceden yapıldığını, anlatışın sonra olduğunu Şimdiki Zaman İşle anlatışın birlikte olduğunu Gelecek Zaman Anlatışın önce, işin sonra olduğunu eylem çekiminde dünü, bugünü, yarını; yani her zamanı kapsayan bir de geniş zaman kavramı Eylemde KişiEylemlerin anlattığı işin, hareketin, durumun ya da oluşun kimin tarafından yapıldığının, kiminle ilgili olduğunun birtakım eklerle belirtilmesine eylemde kişi denir. Kişi kavramını veren ekler aynı zamanda eyleme tekillik – çoğulluk kavramı da eylemlere eklenen kişi ekleri şunlardır1. tekil kişi eki -m -ım, -im, -um, -üm bil-di-m, yap-a-r-ım2. tekil kişi eki -n -sın,-sin,-sun,-sün dur-du-n, oku-y-a-sın3. tekil kişi eki Eylemler üçüncü tekil kişiye göre çekimlendiğinde kişi eki çoğul kişi eki -k, -ız-iz, -uz, -üz, -lım-lim al-dı-k, tut-ar-ız, bul-uyor-uz, gül-e-lim2. çoğul kişi eki -nız -niz, -nuz, -nüz, -siniz -siniz, -sunuz, -sünüz duy-du-nuz, gör-müş-sünüz3. çoğul kişi eki -ler -lar anla-r-lar, sil-er-lerUYARI, Emir buyurma kipinin çekiminde kişi şahıs ekleri eylem tabanına doğrudan Tekil kişi — 1. Çoğul kişi —2. Tekil kişi uyu 2. Çoğul kişi uyu – y – un , uyu – y – unuz3. Tekil kişi uyu – sun 3. Çoğul kişi uyu – sunlar3. Eylemde KipEylemlerin belirttiği işin, hareketin, durumun ya da oluşun ne zaman, nasıl, ne biçimde yapıldığının birtakım eklerle biçimlenmesine eylemde kip kipleri yönünden iki bölüme ayrılarak KipleriÇekiminde zaman kavramı bulunan eylem kipleridir. Bu bölümdeki kiplerle çekimlenen eylemlerde, eylemin yapıldığı, yapılmakta olduğu ya da yapılacağı anlamı kiplerinin beş çekim biçimi vardırBilinen Görülen,-di’li Geçmiş Zaman Kipi• Eylem tabanlarına -dı -di, -tı, -ti… eki getirilerek yapılır.• Eylemin anlatıştan önce gerçekleşeceğini bildirir.• Eylemin yapıldığının görüldüğünü ya da kesin olarak bilindiğini şükür sonunda anladın. Anlatıcı eylemin yapıldığını görmüş, yapıldığına tanık olmuş.TBMM 1920’de açıldı. Anlatıcının eylemin yapıldığına ilişkin bilgisi kesindir.Duyulan Öğrenilen, -miş’li Geçmiş Zaman Kipi• Eylem tabanlarına -mış -miş, -muş, -müş eki getirilerek yapılır.• Eylemin anlatıştan önce gerçekleştiğini bildirir.• Eylemin yapıldığını başkasından duyma ya da sonradan fark etme anlamı beni aramışsın. Anlatıcı eylemin yapıldığını başkasından duymuştur.Ne kadar büyümüşsün! Anlatıcı eylemin olduğunu sonradan fark etmiş.ÖNEMLİ NOTDuyulan geçmiş zamanla çekimlenmiş eylemler şaşma, abartma, küçümseme; övünme, gibi anlamlar da yansıtabilirKoca bina nasıl yıkılmış. ŞaşmaOkuyacakmış da adam olacakmış. KüçümsemeŞimdiki Zaman Kipi• Eylem tabanlarına -ıyor eki getirilerek yapılır.• Eylemin yapılma anı ile anlatılma anının birlikte olduğunu bildirirHerkes dikkatle dersi NOT“-makta -mekte” ekini alan eylemler de şimdiki zaman kavramı bildirir. Şu an temizlik yapmaktayım, Zaman Kipi• Eylem tabanlarına -acak -ecek eki getirilerek yapılır.• Eylemin anlatıştan sonra gerçekleşeceğini bildirirBir hafta sonra buradan Zaman Kipi• Eylem tabanlarına -r -ır, -ir, -ar, -er eki getirilerek yapılır.• Eylemin her zaman yapıldığını ve yapılacağını bildirirHer sabah erken Çıkmış Sınav Sorusu“Bir gün ne demek istediğimi anlayacaksın.” cümlesindeki eylemin zamanı ve kişisi aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?A Gelecek zaman, ikinci tekil kişiB Geniş zaman, üçüncü tekil kişiC Gelecek zaman, üçüncü tekil kişiD Şimdiki zaman, ikinci tekil kişiÇözümCümlede eylem olan sözcük “anlayacaksın”dır. “-acak” eki gelecek zamanda olduğunu, “-sın” eki de ikinci tekil kişiye göre çekimlendiğini gösteriyor. Doğru cevap A’ KipleriBu bölümde yer alan kipler zaman kavramı bildirmez. Eylemin yapılışıyla ilgili anlatıcının yorumunu dilek, istek, gereklilik, buyurma anlatan kiplerinin dört ayrı çekim biçimi vardırDilek – Şart Koşul Kipi• Eylem tabanlarına “-sa -se” eki getirilerek yapılır.• Eylemin yapılmasıyla ilgili bir dileği ya da koşulu anlatırŞu sınavda başarılı olsam. Eylemin yapılmasıyla ilgili dilek anlatılıyor.Biraz dinlensem kendime gelirim. Eylemin yapılmasıyla ilgili koşul anlatılıyor.İstek Kipi• Eylem tabanlarına “-a -e” eki getirilerek yapılır.• Eylemin yapılmasıyla ilgili isteği anlatırBu akşam bize saygılı Kipi• Eylem tabanlarına “-malı -meli” eki getirilerek yapılır.• Eylemin yapılmasıyla ilgili gerekliliği ya da olasılığı anlatırBir an önce çalışmaya başlamalıyım. Eylemin yapılmasıyla ilgili gerekliliği anlatır.Şu sıralarda eve varmış olmalı. Eylemin yapıldığı kesin değil, “gitmemiş de olabilir”.Emir Buyurma Kipi• Emir kipinin eki yoktur.• Türkçede emir kipinin 1. tekil ve 1. çoğul kişi çekimleri yoktur.• Eylemin yapılması ya da yapamamasıyla ilgili buyurma bildirirKapıyı kapat, yerine otur. 2. tekil kişi, buyurmaBurada boşuna beklemesin. 3. tekil kişi, buyurmaKendi aranızda konuşmayın. 2. çoğul kişi, buyurma – uyarıZavallıyı daha fazla üzmeyiniz. 2. çoğul kişi, buyurma – ricaSabahleyin erkenden buraya gelsinler. 3. çoğul kişi, buyurmaÖrnek Çıkmış Sınav SorusuAşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi emir kipindedir?A Hemen burayı terk Dünyanın kaç bucak olduğunu Arananlar arasında sen de Bu yaşlarda okuma alışkanlığı A seçeneğindeki yüklem “şimdiki zaman”, D seçeneğindeki yüklem “gereklilik” kipindedir. C seçeneğindeki cümlenin yüklemi eylem değil, addır. B seçeneğinde ise yüklem olan sözcük “emir” kipindedir. Doğru seçenecek B’ Eylemde Olumsuzlukİşin, hareketin, durumun ya da oluşun gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini anlatan eylemlere, olumsuz eylem olumsuzluk, eylem tabanlarına kip eklerinden önce “-ma -me” eki getirilerek yapılırGünlerdir aramadın. ara – ma – dı – nBize haber vermeyecekler. -» ver – me – y – ecek – ler5. Eylemde SoruEylemlerin soru biçimini mi, mu, mü soru edatıyla yapılırVerdiğim kitabı okudun mu?Ona da haber vermiş mi?Eylemlerin sorulu biçimlerinde, kişi ekleri mı mi, mu, mü soru edatıyla birlikte ayrı yazılırBenimle gelecek misin?Kendimize laf gelsin ister miyiz?6. Eylem Kiplerinde Anlam Zaman KaymasıEylemlerin, çekimlendikleri kip anlamından farklı bir kip anlamı yansıtmalarına anlam zaman kayması kiplerinde anlam kaymasında bir kip başka bir kipin anlamını üstlenir. Bu kullanım Türkçe- nin farklı kullanımlara elverişli, işlek bir dil olduğunu kayması görülen başlıca kiplera. Şimdiki Zaman KipiBilinen geçmiş zaman kipi yerine kullanılırAtatürk 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geliyor, geldiDuyulan geçmiş zaman kipi yerine kullanılırKral, ordunun önüne geçiyor ve şöyle diyor, geçmiş, demişGeniş zaman kipi yerine kullanılırHer yıl buraya tatile geliyoruz, gelirizGelecek zaman kipi yerine kullanılırHaftaya sizi ziyarete geliyoruz, geleceğizb. Geniş Zaman KipiBilinen geçmiş zaman kipi yerine kullanılır9 Eylülde düşman denize dökülür, döküldüDuyulan geçmiş zaman kipi yerine kullanılırKeloğlan bir gün tuz almak için kasabaya iner, inmişGelecek zaman kipi yerine kullanılırBiraz sonra çıkarım, çıkacağımEmir kipi yerine kullanılırYatmadan önce ışıkları söndürürsün, söndürc. Gelecek Zaman KipiEmir kipi yerine kullanılırEllerini yıkamadan yemeğe oturmayacaksın, oturmaEve geç kalmayacaksınız, geç kalmayınGereklilik kipi yerine kullanılırBaşarmak istiyorsanız, çok çalışacaksınız, çalışmalısınızd. İstek KipiKoşul kipi yerine kullanılırBen yanınızda olaydım bunlar olmazdı, olsaydımEmir kipi yerine kullanılırSakın bunu yaptığına pişman olmayasın, pişman olmaÖrnek Çıkmış Sınav SorusuAşağıdaki cümlelerin hangisinin yükleminde, eylemin kipinde anlam kayması yoktur?A Her ay mutlaka tiyatroya Söz, bu işi yarın Bir daha benimle böyle Beni kırmayacağın konusunda seçeneğinde yüklem olan “gidiyoruz” eylemi “gideriz” yerine, B seçeneğinde “bitiririm” eylemi “bitireceğim” yerine ve C seçeneğinde “konuşmayacaksın” eylemi “konuşma” yerine kullanıldığı için bu eylemlerin kipinde anlam kayması vardır. D seçeneğindeki “anlaşalım” eylemi “istek” kipindedir ve “istek” anlamı taşır. Bu nedenle anlam kayması yoktur. YANIT D Eylem Ek-FiilAd soylu sözcüklere, sözcük öbeklerine eklenerek onları çekimleyen ve onların yüklem olmasını sağlayan ya da basit zamanlı eylemleri birleşik zamanlı eylem yapan dil birimlerine ek eylem ek fiil denir.• Ek eylemin mastar biçimi “imek”tir.“Ceketin gerçekten güzelmiş” cümlesinde ad soylu “güzel” sözcüğüne eklenerek onu yüklem yapan “-miş” eki ek eylemdir, güzel imiş.“Keşke seni dinleseymişim!” cümlesinde “koşul kipi”yle çekimlenen eyleme eklenen ve onu “birleşik zamanlı eylem” yapan “-miş” eki ek eylemdir, dinlese imişim.• Ek eylem sözcüğe eklenerek yazılabileceği gibi ayrı da yazılabilir.• Ek eylem dört biçimde Geniş Şimdiki Zaman Biçimi• Ek eylemin geniş zaman biçimi -dır -dir, -tır, -tir… ekiyle çekimlenir.• Bu ek çoğu kez düşer, görevini kişi eklerine bırakır; kullanıldığı durumlarda da ayrı yazılmazİşte hancı, ben her zaman her zaman her zaman her zaman her zaman her zaman böyleler. böyledirlerÖrnek çekimde görüldüğü gibi “-dır” eki üçüncü tekil ve çoğul kullanımlarının dışında düşer, görevini kişi eklerine -im, -sın, -iz, -siniz NOTEk eylemin “-dır -dir, -tır, -tir” biçimi çekimli eylemlere eklendiğinde kesinlik ya da olasılık bitmiştir, çıkabilirsiniz, kesinlikEninde sonunda dönecektir, kesinlikÇoktan pişman olmuştur, olasılıkŞimdi bizim oralarda karlar erimiştir, olasılık2. Belirli Geçmiş Zaman Hikâye Biçimi• Ek eylemin belirli geçmiş zaman hikâye biçimi idi -dı, -di, -tı, -ti… ekiyle çekimlenir.• Bu ek, eklenerek yazıldığı gibi ayrı da yazılabilir.• Bu ek ad soylu sözcükleri yüklem yapar ya da basit zamanlı eylemleri birleşik zamanlı eylem durumuna getirir.“Orada yediklerimiz çok güzeldi.” cümlesinde ad soylu sözcüğü yüklem yapmıştır, “güzel idi” bi-çiminde de yazılabilir.“Beni çok sevdiğinizi biliyordum.” cümlesinde birleşik zamanlı eylem kurmuştur, “biliyor idim” bi-çiminde de Belirsiz Geçmiş Zaman Rivayet Biçimi• Ek eylemin belirsiz geçmiş zaman rivayet biçimi imiş -mış, -miş, -muş, -müş ekiyle çekimlenir.• Bu ek, eklenerek yazıldığı gibi ayrı da yazılabilir.• Bu ek, ad soylu sözcükleri çekimleyerek yüklem yapar ya da basit zamanlı eylemleri birleşik zamanlı eylem durumuna getirir.“Sende de hiç cesaret yokmuş.” ad soylu sözcüğü cümlenin yüklemi yapmış, “yok imiş” biçiminde de yazılabilir.“O yıllarda insanlar kraldan çekinirlermiş.” “çekin-” eylemi birleşik zamanda çekimlenmiş, “çekinir imişler” biçiminde de yazılabilir.4. Koşul Şart Biçimi• Ek eylemin koşul biçimi ise -sa, -se ekiyle çekimlenir.• Bu ek, eklenerek yazıldığı gibi ayrı da yazılabilir.• Bu ek, ad soylu sözcükleri çekimleyerek koşullu yan cümlenin yüklemi yapar ya da basit zamanlı eylemleri birleşik zamanlı eylem durumuna getirir.“Dürüst isen sözünde dur.” Ad soylu “dürüst” sözcüğünü yan cümlenin yüklemi yapmış.“Yemek piştiyse altını söndür.” Birleşik zamanlı eylem kurmuş.ÖNEMLİ NOTEk eylemin olumsuzu “değil” sözcüğüyle aynı fikirdeyim. Seninle aynı fikirde işte gönlüm yok. Bu işte gönlüm yok değil.“Değil” sözcüğü basit ve birleşik zamanlı eylemlerde tamamlamış anlatmasan hiç soracak değil idim. Örnek Çıkmış Sınav SorusuAşağıdaki cümlelerin hangisinde ek eylem kullanılmamıştır?A Hepimiz bu işin Kendini düşünmüyorsan, aileni Anlıyorum ne demek istediğini Hani bir daha tartışmayacaktık?ÇözümA seçeneğinde “gönüllüsüydük” sözcüğündeki “-idi” ad soylu sözcüğü yüklem yapan ek eylem yer almış. B seçeneğinde “düşünmüyor isen” sözcüğünde birleşik zamanlı çekimde yer almış. D seçe-neğinde de aynı görevde kullanılmış tartışmayacak idik. C seçeneğinde ek eylem yoktur. Doğru yanıt C’ ve Birleşik Zamanlı EylemlerÇekimli eylemler, ek eylem eklerini alıp almama özelliklerine göre basit zamanlı eylem, birleşik zamanlı eylem diye iki bölümde Zamanlı EylemÇekiminde tek bir zaman eki bulunan eylemlere basit zamanlı eylem içeri gireceksiniz. Yalnızca “gelecek” zaman eki var, basit zamanlıdır.Hepimiz ülkemizi, insanımızı sevmeliyiz. Yalnızca “gereklilik” kip eki var, basit zamanlıdır.Ne demek istediğimi anlamıştır. Bu eyleme gelen “-tır” eki zaman eki değil, ek eylemin geniş zaman çekiminde aldığı biçimdir. Bu yüzden “-tır” ekini alan bir eylem birleşik değil, basit Zamanlı EylemBasit zamanlı eylemlere haber ya da dilek kipi ek eylemin idi, imiş, ise biçimlerinden biri getirilerek çekimlenmiş eylemlere birleşik zamanlı eylem denir.• Birleşik zamanlı eylemlerde ek eylem ekleri idi, imiş, ise haber ya da dilek kip eklerinden sonra gelir.• Birleşik zamanlı eylemlerin kipi, ek eylemden önceki eklere göre belirlenir.• Emir kipinin birleşik zamanlı çekimi yoktur.• Birleşik zamanlı eylemler üç bölümde incelenir1. Hikâye Birleşik ZamanHaber ya da dilek kiplerinden biriyle çekimlenmiş eylemlere ek eylemin “idi” biçimi getirilerek gördü idim Bilinen geçmiş zamanın hikâyesigörmüştüm görmüş idim -» Duyulan geçmiş zamanın hikâyesigörüyordum görüyor idim -» Şimdiki zamanın hikâyesigörecektim görecek idim Gelecek zamanın hikâyesigörürdüm görür idim -» Geniş zamanın hikâyesigörseydim görse idim -» Dilek – şart kipinin hikâyesigöreydim göre idim -> İstek kipinin hikâyesigörmeliydim görmeli idim -» Gereklilik kipinin hikâyesi2. Rivayet Birleşik ZamanHaber ya da dilek kiplerinden biriyle çekimlenmiş eylemlere ek eylemin imiş -mış, -miş, -muş, -müş biçimi getirilerek yapılır.• görmüşmüş görmüş imiş Duyulan geçmiş zamanın rivayeti• görüyormuş görüyor imiş Şimdiki zamanın rivayeti• görecekmiş görecek imiş -» Gelecek zamanın rivayeti• görürmüş görür imiş Geniş zamanın rivayeti• görseymiş görse imiş -» Dilek – şart kipinin rivayeti• göreymiş göre imiş İstek kipinin rivayeti• görmeliymiş görmeli imiş -> Gereklilik kipinin rivayeti3. Koşul Birleşik ZamanHaber ya da dilek kiplerinden biriyle çekimlenmiş eylemlere ek eylemin ise -sa, -se biçimi getirilerek aradı isen -» Bilinen geçmiş zamanın koşuluaramışsan aramış isen Duyulan geçmiş zamanın koşuluarıyorsan arıyor isen Şimdiki zamanın koşuluarayacaksan arayacak isen -» Gelecek zamanın koşuluararsan arar isen -» Geniş zamanın koşuluaramalıysan aramalı isen Gereklilik kipinin koşuluDilek kiplerinden dilek – şart, istek ve emir kipinin koşul birleşik biçimi Çıkmış Sınav Sorusu1. Tutmalıydı sözünü genç Bu hikâye asırlar boyu Bana güvenmiyorsan benimle Her zamanki gibi beni kapıda numaralanmış cümlelerden hangi ikisinin yüklemi birleşik zamanlı eylemdir?A 1. ve 3. B 1. ve 4. C 2. ve 3. D 2. ve cümlenin yüklemi basit zamanlı; 3. cümlede kullanılan “güveniyorsan” birleşik zamanlı çekim-lenmiş; ancak yüklem görevinde değildir. 1. ve 4. cümlelerin yüklemi olan “tutmalıydı” ve “bekliyordu” sözcükleri birleşik zamanlı birer eylemdir. YANIT B Fiiller Eylemler konu anlatımına Eylemde yapı ile devam edelim. Bütün sözcük türlerinde olduğu gibi eylemler de yapısı yönünden üçe EylemlerKök durumunda olan, yapım eki almamış, birden çok sözcüğün birleşmesinden oluşmamış eylemler yapısı yönünden basittir.“Yap-, dur-, yürü-, anla-…” eylemleri kök durumunda oldukları için yapıca doğru bildiğini daha baştan cümlelerdeki eylemler de yapısı yönünden basittir. Eylemler ek almıştır; ancak aldıkları ekler çekim ekidir, eylemin kök anlamında köklü bir değişiklik EylemlerAd soylu kök ya da gövdelerden, eylem kök ya da gövdelerinden yapım ekleriyle türetilmiş eylemler, yapısı yönünden türemiştir.“Günlerdir yolunu gözlüyorum.” cümlesinin yüklemi olan “gözle-” eylemi, ad soylu “göz” kökünden “-le” yapım ekiyle türemiştir.“Genişle-, çoğal-, birleş-, hüzünlen-, yeşer-” eylem tabanları da ad soylu sözcüklerden türetilmiştir.“Sonunda arabayı çalıştırdık.” cümlesinin yüklemi olan “çalıştır-” eylemi, “çalış-” eylem kökünden “-tır” yapım ekiyle türetilmiştir.“Dövüş-, yaptır-, silin-” eylem tabanları da eylemlerden EylemlerBirden çok sözcüğün anlam ve biçim yönünden birleşmesinden ya da kalıplaşmasından oluşan eylemler, yapısı yönünden birleşiktirAniden karşıma çıkıverdi. Eylem yapıca birleşik zamanca basittir.Uzun süredir sabrediyordum. Eylem yapıca da zamanca da birleşiktir.• Birleşik eylemler birleşme özelliklerine göre dört bölüme ayrılarak incelenira. Kurallı özel birleşik eylemlerb. Yardımcı eylemle yapılan birleşik eylemlerc. Anlamca kaynaşmış birleşik eylemlerd. Deyim biçiminde birleşik eylemlerKurallı Özel Birleşik Eylemlerİki eylem tabanının birleşmesinden oluşan birleşik eylemlerdir. Bu eylemlerden birincisi gerçek an-lamını korurken, ikinci eylem anlam kaymasına uğrar ve birinci eyleme yeterlik, tezlik, sürerlik, yaklaşma anlamlarından birini katar. Bu anlam özelliklerine göre dört ayrı türe Eylemi• Herhangi bir eylem tabanına “a e” ünlüleriyle birlikte “bil-” eylemi getirilerek yapılır.• Bu birleşmede anlam kaymasına uğrayan ikinci eylem, birinci eyleme gücü yetme, başarma ya da olasılık anlamı katarYüz metreyi on beş saniyede koşabilirim. Gücü yetme, başarmaÖğretmenimiz bu davranışımıza kızabilir. OlasılıkÖNEMLİ NOT1. Yeterlik eyleminin olumsuzu yapılırken ikinci eylem düşebilir, bu durumda da eylem yapısı yönünden yine birleşiktirBu kadar işin altından kalkamam. Gücü yetmeme Beni bir daha bulamayabilirsin. Hem gücü yetmeme hem olasılık Bu armağanımı kardeşim beğenmeyebilir. Olasılık2. Yeterlik eyleminin geniş zaman olumsuzu ile basit eylemlerin geniş zaman olumsuzu karıştırılmamalıdırBu parayı kabul etmem. Basit eylemin geniş zamanı – ederimBu parayı kabul edemem. Yeterlik eyleminin geniş zamanı – edebilirim.Tezlik Eylemi• Herhangi bir eylem tabanına “ı i, u, ü” ünlüleriyle birlikte “ver-” eylemi getirilerek yapılır.• Bu birleşmede anlam kaymasına uğrayan ikinci eylem, birinci eyleme hemen, çabuk, ansızın anlamı katarŞu parayı bankaya yatırıver. Hemen, çabuk “Gel-” eylemiyle yapılan kurallı birleşik eylem kimi kez “beklenmezlik” anlamı bildirir Babam iki gün sonra çıkageldi.“-ip -ip” ekiyle türetilen eylemsiler “dur-” eylemiyle öbekleşerek “sürerlik” anlamı bil-direbilirlerAkşama kadar oraya buraya koşturup Eylemi• Herhangi bir eylem tabanına “a e” ünlüleriyle birlikte “yaz-” eylemi getirilerek yapılır.• Bu birleşmede anlam kaymasına uğrayan ikinci eylem, birinci eyleme az kalsın, neredeyse anlamı katarDışarı çok soğuk, donayazdık. Neredeyse, az kalsın donacaktık.ÖNEMLİ NOTAnlam özelliğinden dolayı özel birleşik eylemlere benzeyen, özel birleşik eylem sayılan eylem öbekleri de vardırGece yarısı çocuğun ağlayacağı tuttu. Beklenmezlik eylemiİstanbul’daki dayısını göresi gelmiş. İsteklenme eylemiBen de bütün mirasımı sana bıraktım gitti. Olup bitme eylemiYardımcı Eylemle Yapılan Birleşik Eylemler“Etmek, olmak, eylemek, kılmak, buyurmak…” eylemlerinin bir ad soylu sözcükle birleşerek ya da öbekleşerek oluşturduğu birleşik eylemlere yardımcı eylemle yapılan birleşik eylem denir.• Yardımcı eylemle birlikte kullanılan ad soylu sözcükte ses düşmesi ya da ses türemesi olmuşsa birleşik eylemin yazımı bitişiktir.• Yardımcı eylemle birlikte kullanılan ad soylu sözcükte ses düşmesi ya da ses türemesi olmamışsa birleşik eylemi oluşturan sözcükler ayrı yıkılmadığına şükrettik. Ses düşmesi olmuş.Yeni yasa cumhurbaşkanınca reddedildi. Ses türemesi olmuş.Tatil olduğunu duyunca bayram ettiler. Ses olayı yok.Beni bu güzel havalar mahvetti. Ses düşmesi olmuş.İşimizi çabucak hâllettik. Ses türemesi olmuş.Haklıyla haksızı ayırt etmeli. Ses olayı yok.ÖNEMLİ NOT“Etmek, olmak, eylemek…” eylemleri kimi zaman tek başına anlam taşıyabilir. Bu durumda yardımcı eylem sayılmaz, birleşik eylem de oluşturmaz.“Kişi, her ne ederse kendine eder.” cümlesinde “etmek” eylemi tek başına “yapmak” anlamı taşıdığı için yardımcı eylem değildir; yüklem de basit eylemdir.“Aramızda bir yakınlaşma hiçbir zaman olmadı.” cümlesinde “olmak” eylemi “ortaya çıkmak, gerçekleşmek” anlamında olduğundan yardımcı eylem değildir; yüklem de basit NOTYardımcı eylemle yapılan birleşik eylemlerde birinci sözcükten ad soylu sözcükten türemiş eylem varsa, yardımcı eylem kullanmak gereksizdir.“Üşüttüğünden dolayı hasta oldu.” cümlesinde “olmak” yardımcı eylemi gereksizdir; çünkü “hasta” sözcüğünden türetilmiş “hastalandı” eylemi aynı anlamı Kaynaşmış Birleşik EylemlerBir ad soylu sözcükle bir eylemin hem anlamca hem de biçimce birleşip kaynaşmasından oluşan birleşik eylemlerdir.• Bu birleşik eylemlerde hem ad soylu sözcük hem de eylem anlam kaymasına uğrar.• Bu birleşik eylemlerin bütün örnekleri bitişik yazılırEv almaya şimdilik olanaklarımız elvermiyor, el+ver-“Varsay -, vazgeç-, öngör-, başvur-” eylemleri de birer anlamca kaynaşmış birleşik Biçiminde Birleşik EylemlerDeyimler cümlede çekimlenerek yüklem görevi üstlendikleri zaman birer birleşik eylem olarak sayılır ve bunlara deyim biçiminde birleşik eylem denirSöylediklerime kulak kazanılanların paylaşımına gelince birbirine Çıkmış Fiiller Konusu Çözümlü Sınav SorularıAşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi diğerlerinden farklı bir kiple çekimlenmiştir?A Şimdiye dek bu işi bitirmiş Onunla anlaşmak kolay Herkes bana yalan Sanki yer yarıldı içine C, D seçeneklerindeki eylemler haber kipleriyle çekimlenmiştir. A seçeneğinde ise dilek kipiyle çekimlenmiştir. Doğru cevap A’ cümlelerden hangisinin yükleminde kip kayması vardır?A Önündeki deftere bir şeyler Yeni bir daire alacağını Sabah erkenden çıkmayı Her akşam kitap B, C seçeneklerinde yüklem görevindeki eylemler kendi kip anlamlarında kullanılmış. D seçeneğindeki yüklem olan “okuyor” eylemi şimdiki zaman kipiyle çekimlenmiş. Ancak şimdiki zamanı değil, geniş zamanı anlatıyor. Doğru cevap D’ cümlelerden hangisinin yüklemi çekimli eylem değildir?A Bu yaptıklarından çok Anahtarlarımı otobüste En kötü alışkanlığı Her akşam gözlerim yollarda B, D seçeneğindeki yüklem durumundaki sözcükler çekimli eylemdir. C seçeneğinde ise yüklem durumundaki sözcük eylem değil, isimdir. Yanıt C eylem aşağıdakilerin hangisinde diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır?A Onun buralı olmadığını Üzerindekiler eski Sabah kahvaltısı için burada Soruların hiçbiri kitapta B, C seçeneklerinde kullanılan ek eylemler birleşik zaman oluştururken, D seçeneğinde ise ek eylem isme gelip onu yüklem yapmıştır. Yanıt D’ müdür tarafından panoya cümlenin yüklemi için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?A Olumlu bir Türemiş bir Çekimli Basit zamanlı bir “Asılmıştı” sözcüğü basit zamanlı değil, birle-şik zamanlı bir hangisinin yüklemi, yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır?A Çocuğun ağlaması, beni Olayın içeriğini bize Elbette herkes başarmak Kuşlar ağacın dalına A, C, D seçeneklerindeki yüklemlerin yapısı basittir. B seçeneğinde ise yüklem türemiştir. Yanıt B’ cümlelerin hangisinde haber kipi kullanılmamıştır?A Sorunlarını açık yüreklilikle Kendi işini kendin Gözüne baktığım zaman Yapılacak bir şey kalmadığını A seçeneğinde “yor” şimdiki zaman, C’de “-di” görülen geçmiş zaman, D’de “-mış” duyulan geçmiş zaman haber kipidir. B’de ise “-malı” gereklilik kipidir. Doğru seçenek B’ gittim, şen geldimAç koynunu, ben geldimBana bir yudum su verÇok uzak yoldan dörtlükte kaç çekimli eylem vardır?A 3 B 4 C 5 D 6Çözüm Bu dörtlükteki “gittim, geldim, aç, geldim, ver, geldim” sözcükleri Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik eylem kullanılmamıştır?A Mangaldaki kömürü çırayla Sevdiklerime bunları Bu konudan yalnız ona söz Büyük ikramiye yine B, C, D seçeneğindeki “yapamam, söz etme-dim, devretti” sözcükleri birleşik eylemdir. A seçeneğindeki “tutuşturdu” sözcüğü ise birleşik değil, türemiştir. Yanıt A cümlelerin hangisinde eylem, yapısı bakımından ötekilerden farklıdır?A Bu haberi duyunca çok Çocuk annesine sımsıkı Babam pencerenin önünden Dün akşam sinemaya A, B, C seçeneklerindeki “üz-ül-, sar-ıl-, çek-il-” yüklemlerindeki “-I” ekiyle türeyen eylemlerdir. “git-miş-ti-m” eylemi yapım eki alma-mıştır, yapıca öğrencilerim; Fiiller anlatımı şimdilik bu kadar. 7. Sınıf Fiiller konusu hakkında tüm yanlış ve varsa eksiklikleri lütfen iletişim formu ile bize bildirin. Bu konu ile ilgili çıkmış soruları da içeren test mi çözmek istiyorsunuz. Neden Türkçeci Mobil Uygulamasını denemiyorsunuz?Türkçeci mobil uygulaması hakkında daha geniş bilgi için buraya tıklayabilirsiniz. Hemen hemen okul hayatı boyunca her sene üzerinden geçeceğimiz sınavlarda karşımıza çokça çıkan bir konu olan fiillerden bahsedeceğiz. Filler konusu geniş kapsamlı bir konudur. Çeşitlerini özelliklerini sizlere başlıklar halinde açıkladık. 7. sınıfta da Filler konusu üzerinde durulacağından öğrencilerimize konumuzu örneklerle süsleyerek anlattık. Fiiller Fiil Çekim Ekleri Fiillerde Kişi Ekleri Fiillerde Anlam Kayması Fiillerin Anlam Özellikleri Çevremizdeki canlı cansız varlıkların, nesnelerin yaptıkları hareketlere, işlerine, durumlarına verilen adlardır. Yaptığımız hareketler, işler birer fiil ya da diğer adı ile eylemdir. Fiiller -mek / – mak ekini alırlar. -mek / – mak ekini almayan kelimeler fiil olamazlar. Örnek koşma, yüzmek, gelmek, gitmek, konuşmak, susmak… Fiil Çekim Ekleri Belirli bir zaman ya da dileği kişiyle birlikte gösteren fiillere çekimli fiil denir. Fiillerde Kip Bir fiilin -mek / -mak eki ile yazılmış haline o fiilin mastar hali dendiğini belirtmiştik. Fiiller cümle içerisinde mastar hali ile kullanılmazlar. Fiiller, köklerine gelen eklerle birlikte kullanılır. Bu eklerden biri de kip ekledir. Fiil kipleri haber ve dilek kipleri olmak üzere ikiye ayrılır. Haber Kipleri ekiminde belirli bir zaman ifadesi bulunan fiillerdir. Yapılan fiilin geçmişte mi, şimdi mi, gelecekte mi yoksa her zaman mı yapıldığını gösterirler. Geçmiş Zaman Geçmiş zamanın eki -mi ve -di ekleridir. Türkçede geçmiş zaman iki tanedir » -miş li geçmiş zamana duyulan geçmiş zaman, » -di’li geçmiş zamana görülen geçmiş zaman denir. Öğrenilen Duyulan / Belirsiz Geçmiş Zaman Eki “-mış, -miş, -muş, -müş“tür. Kişinin duyduğu ya da öğrendiği bir eylemi anlatır. Fiilin gerçekleştiği kesin değildir. Sonradan fark edilme anlamı da katar. gelmek fiilini şahıslara göre -miş’li öğrenilen zamana göre çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben gelmişim 2. Tekil şahıs sen gelmişsin 3. Tekil şahıs o gelmiş 1. Çoğul şahıs biz gelmişiz 2. Çoğul şahıs siz gelmişsiniz 3. Çoğul şahıs onlar gelmişler Örnek Bize gelmiş. Akşam çorba yapmış. Dün çok ders çalışmışız. GörülenBilinen Geçmiş Zaman Görülen geçmiş zaman ekleri -dı,-di,-du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü ekleridir. Fiilin gerçekleşme zamanı söylenme zamanından öncedir. Fiili söyleyen kişi, gerçekleşen fiili kendisi görmüştür. gelmek fiilini şahıslara göre -di’li görülen zamana göre çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben geldim 2. Tekil şahıs sen geldin 3. Tekil şahıs o geldi 1. Çoğul şahıs biz geldik 2. Çoğul şahıs siz geldiniz 3. Çoğul şahıs onlar geldiler Örnek Akşam size geldik. Menengiç kahvesi yaptı. Derslerine çalıştılar. Şimdiki Zaman Fiilin içinde bulunulan zamanda hem söylendiği hem de yapıldığı zamandır. Fiil kök ve gövdelerine getirilen “-iyor” ekiyle yapılır. gelmek fiilini şimdiki zamana göre çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben geliyorum 2. Tekil şahıs sen geliyorsun 3. Tekil şahıs o geliyor 1. Çoğul şahıs biz geliyoruz 2. Çoğul şahıs siz geliyorsunuz 3. Çoğul şahıs onlar geliyorlar Örnek Size doğru geliyorum. Ödevlerini yapıyorlar. Çorba yapıyor. Gelecek Zaman Fiilin bildirdiği işin, oluşun, hareketin hala gerçekleşmediğini ileride, gelecekte gerçekleşeceğini anlatan zamandır. Fiil kök ve gövdelerine getirilen “ -acak, -ecek” ekleriyle yapılır. gelmek fiilini gelecek zamana göre çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben geleceğim 2. Tekil şahıs sen geleceksin 3. Tekil şahıs o gelecek 1. Çoğul şahıs biz geleceğiz 2. Çoğul şahıs siz geleceksiniz 3. Çoğul şahıs onlar gelecekler Örnek Size gelecekler. Ödevlerimi yapacağım. Yemek pişirecek. Geniş Zaman Eylemin geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanların tümüne ait olduğunun, yani her zaman tekrarlandığının bildirilmesinde ve genel yargıları anlatmakta kullanılır. gelmek fiilini geniş zamana göre çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben gelirim 2. Tekil şahıs sen gelirsin 3. Tekil şahıs o gelir 1. Çoğul şahıs biz geliriz 2. Çoğul şahıs siz gelirsiniz 3. Çoğul şahıs onlar gelirler Örnek Her akşam geliriz. Erken kalkar. Ödevlerinizi vaktinde yaparsınız. Dilek Kipleri Bir dileği, bir isteği, tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Dilek kiplerinde zaman anlamı yoktur. Kip ve kişi ekleriyle eylemlerin olumlu, olumsuz, olumlu soru ya da olumsuz soru biçiminde çekimleri yapılır. Dilek kipleri 4’e ayrılır. Gereklilik Kipi Gereklilik kipinin ekleri -meli, -malı ekleridir. Fiile gereklilik anlamı katar, fiilin gerçekleşmesi gerekli ise bu kipi kullanırız. Bazen de tahmin katar. Olumsuzluk eki -ma, -me ile yapılır. gelmek fiilini gereklilik kipi ile olumlu olumsuz çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben gelmeliyim gelmemeliyim 2. Tekil şahıs sen gelmelisin gelmemelisiniz 3. Tekil şahıs o gelmeli gelmemeli 1. Çoğul şahıs biz gelmeliyiz gelmemeliyiz 2. Çoğul şahıs siz gelmelisiniz gelmemelisiniz 3. Çoğul şahıs onlar gelmeliler gelmemelisiniz Örnek Akşam gelmelisin Ödevlerini yapmalılar. Bu şekilde davranmamalısın. Şart Kipi Fiilin gerçekleşmesini şarta bağlayan kiptir. Fiillere getirilen “-se, -sa” ekleriyle yapılır. Bazen de dilek anlamı katar. Keşke yaz gelse gibi. Olumsuzluk eki -ma, -me ile yapılır. gelmek fiilini şart kipi ile olumlu olumsuz çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben gelsem gelmesem 2. Tekil şahıs sen gelsen gelmesen 3. Tekil şahıs o gelse gelmese 1. Çoğul şahıs biz gelsek gelmesek 2. Çoğul şahıs siz gelseniz gelmeseniz 3. Çoğul şahıs onlar gelseler gelmeseler Akşam gitmeseniz. Ödevlerini yapsalar. Şarkı dinlesek. İstek Kipi Cümleye istek, dilek, temenni anlamı katar. Cümle içerisinde genelde “-elim, -eyim” şeklinde kişi eklerini almış haliyle karşımıza çıkar. gelmek fiilini istek kipi ile olumlu olumsuz çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben geleyim 2. Tekil şahıs sen gelesin 3. Tekil şahıs o gele 1. Çoğul şahıs biz gelelim 2. Çoğul şahıs siz gelesiniz 3. Çoğul şahıs onlar geleler. Karşımıza alıp onunla konuşalım. Akşama ne pişireyim? Akşam arkadaşlarıyla ders çalışalar Emir Kipi Emir kipinin eki yoktur. Fiil çekimi yapılırken kip eki kullanılmaz sadece kişi ekleri kullanılır. 1. Tekil ve şahıslarda çekimi yoktur, kendimize emir veremeyiz. gelmek fiilini emir kipi ile olumlu olumsuz çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben — 2. Tekil şahıs sen gel 3. Tekil şahıs o gelsin 1. Çoğul şahıs biz — 2. Çoğul şahıs siz gelin 3. Çoğul şahıs onlar gelsinler Söyle onlara ders çalışsınlar. Akşama perde pilavı pişirsin. Buraya bir daha uğramasın. Fiillerde Kişi Ekleri Fiilin bildirdiği işin, oluşun veya hareketin kimin tarafından gerçekleştirildiğini ve kiminle ilgili olduğunu belirten eklere kişi ekleri denir. Türkçemizde üçü tekil, üçü çoğul olmak üzere altı tane kişi bulunmaktadır. Üçüncü tekil kişisinin eki bulunmaz. gelmek fiilini şimdiki zaman kipi ile kişi eklerini görmek için çekimleyelim. 1. Tekil şahıs ben gel-iyor-um 2. Tekil şahıs sen gel-iyor-sun 3. Tekil şahıs o gel-iyor 1. Çoğul şahıs biz gel-iyor-uz 2. Çoğul şahıs siz gel-iyor-sunuz 3. Çoğul şahıs onlar gel-iyor-lar Ben geleceğim. Sen bu işleri yapmalısın. Bizim evde süt yoktu, annemle ablam alıp gelecekler. Fiillerde Anlam Kayması Fiillerde anlam kayması, cümlede kastedilen kip ile fiilin aldığı kipin aynı olması sonucu oluşur. Örnek Ödevlerini hemen yapıyorsun. Kullanılan zaman Şimdiki zaman Kastedilen zaman Emir Örnek Sabahları dişlerimi fırçalıyorum. Kullanılan zaman Şimdiki zaman Kastedilen zaman Geniş zaman Örnek Biraz sessiz olalım. Kullanılan zaman İstek Kastedilen zaman Emir Örnek Her yıl buraya tatile geliyorlar. Kullanılan zaman Şimdiki zaman Kastedilen zaman Geniş zaman Fiillerin Anlam Özellikleri Fiiller bir işi, bir durumu ya da oluşu anlatan sözcüklerdir. Fiiller karşıladıkları anlamlara göre üçe ayrılmıştır. İş Kılış Fiilleri Öznenin kendi isteği ile gerçekleşen ve öznenin bir nesneyi etkilediği fiillerdir. Bu fiillerde öznenin yaptığı işten etkilenen bir nesne varlık vardır. İş/kılış fiillerinin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı olur. İş/kılış fiilleri; “Neyi?”, “kimi?” sorularına cevap verirler. Örnek Valizleri taşıdık. Neyi taşıdık? —– valizleri onu taşı-mak İş kılış fiillerine örnekler Onu; silmek, anlatmak, temizlemek, yazmak, almak, taşımak, kaldırmak, takmak, içmek, kullanmak, ısıtmak, toplamak, çalmak, karıştırmak, taramak, açmak, kapatmak araştırmak, çizmek, ödemek, beslemek, büyütmek, öldürmek, yutmak, incitmek, dengelemek, dinlemek, sürmek, görmek, bulmak, kesmek, sevmek, kazmak Oluş Fiilleri Öznenin kendi iradesi dışında geçirdiği değişimi bildiren fiillerdir. Oluş fiillerinde daha çok “zaman içerisinde kendiliğinden olma” söz konusudur. Oluş fiillerinde işten etkilenen bir varlık nesne bulunmaz. Oluş fiillerinin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamsız olur. Oluş fiilleri; “Neyi?”, “kimi?” sorularına cevap vermezler. Örnek Bahçedeki çiçekler sarardı. → Çiçek birden bire sararmaz zamanla sararır. Neyi sarardı? Onu sarardı. Örnek Balkon demirleri paslanıyor. → Demirlerin paslanması zamanla olur. Oluş fiillerine örnekler sararmak, kararmak, morarmak, küflenmek, kızarmak, bayatlamak, paslanmak, uzamak, büyümek, solmak, acıkmak, ağarmak, zayıflamak, erimek, olgunlaşmak, çürümek, yeşermek, hastalanmak, körelmek, pişmek, soğumak Durum Fiilleri Öznenin süreklilik gösteren bir durumunu anlatan fiillerdir. Durum fiillerinde öznenin yaptığı işten etkilenen bir nesne varlık yoktur. Bu yüzden durum fiillerinde, fiille sorduğumuz “ne, neyi, kimi?” sorularından birine cevap alamayız. Durum fiillerinde süreklilik söz konusu olduğu için durum fiilinin bitmesi için başka bir durum fiilin başlaması gerekir. Örnek Akşam evimize geldi. → Bu cümlede gel-mek fiili kullanmış eylemi başlatmak elimizdedir. Onu geldi dediğimizde anlamsız oluyor. Neyi/kimi geldi diye de soramıyoruz. Durum fiillerine örnekler Uyumak, dinlenmek, oturmak, susmak, gülmek, ağlamak, durmak, uzanmak, çıkmak, yürümek, gelmek, koşmak, bakmak, yüzmek, korkmak, durmak, bulunmak 7. Sınıf Türkçe Konuları için tıklayınız Oluşturulma Tarihi Ağustos 15, 2020 0147Fiil belirten kelimeleri cümlemizin içerisinde sıklıkla kullanmaktayız. Filler özellikle cümlemiz içerisindeki konumları bakımından büyük önem taşımaktadırlar. Bundan dolayı fiilleri öğrenmek büyük önem taşımaktadır. Böylelikle çeşitli sınıflara ayrılmış olan fiilleri kolaylıkla kullanabilir ve anlayabiliriz. Bundan dolayı sizler için fillerin kaça ayrıldığını detaylı şekilde üçe ayrılmaktadır. Durum fiilleri, oluş fiilleri ve iş fiilleri. Bu fiiller bizlere durum, oluş ve iş durumlarını belirtmektedirler. Bir fiili doğru şekilde anlayabilmek ve kullanabilmek adına o fiilin bir durum fiili mi olduğunu, oluş fiili mi olduğunu yoksa iş fiili mi olduğunu bilmemiz gerekmektedir. İş Fiilleri İş fiilleri, gerçekleştirilmiş olan bir işi bizlere anlatmaktadır. Bu fil, öznenin kendi isteğiyle gerçekleştirilmiştir. Dolayısıyla öznenin nesneyi etkilediği bir durum bulunmaktadır. Dolayısıyla bu cümlelerin içerisinde, özneden fiil ile birlikte etkilenen bir varlık bulunmaktadır. Bir cümle içerisinde özneyi bulabilmek adına "kim, ne" sorularından birine sormamız yeterlidir. Cümle içerisinde özneyi bulduktan sonra, özneden etkilenen nesneyi bulabilmek adına "ne, neyi, kimi" soruları sorulur. Eğer bu sorulara cevap alınabiliyorsa cümle içerisinde özneden etkilenen bir nesne bulmaktadır. Dolayısıyla bu cümle içerisinde bir iş fiili bulunabilmektedir. "Babam bize kitap okudu" cümlesine bakacak olursak burada sormamız gereken tüm sorulara cevap bulabiliyoruz. "Kim okudu?" sorusunun "babam" olarak cevaplar alabiliyor, "Ne okudu?" sorusu ile "kitap" yanıtını alabiliyoruz. Bu cümle içerisinden kitap nesnesi, özneden etkilenen nesne olarak karşımıza çıkıyor. Özneden etkilenme şekliyse, fiilde belirtilen şekilde yani okuma şeklinde gerçekleşiyor. Dolayısıyla bu cümle için okuma fiilinin bir iş eylemi olduğunu söylemek mümkün hale geliyor. Durum Fiilleri Fiillerin kullanıldığı bir diğer hal ise durum fiilleridir. Bu fiiller, öznenin süreklilik içerisindeki durumunu ifade etmektedirler. Bu fiillerin bulunmakta olduğu cümlenin içerisinde özneden etkilenen bir nesne yoktur. Bundan dolayı durum fillerinin olduğu cümlelerde "ne, neyi, kimi" sorularından cevap alamamaktayız. Durum fiilleri zaman zaman öznenin kendi isteği sayesinde, zaman zaman ise öznenin iradesi dışında gerçekleşen fiillerdir. Sonlanmaları için başka bir fiilin başlaması gerekmektedir. "Gece erken uyumuşum" cümlesine bakacak olursak fiilin, süreklilik belirttiğini görüyoruz. Belli bir süre boyunca bu fiil gerçekleştirilmektedir. Bu fiilin sonlanması adına uyanmak fiilinin başlaması gerekmektedir. Bu cümleden, uyanmak fiilinin başladığı anlamını da çıkarabiliyoruz. Son olarak ise, "neyi uyudu, kimi uyudu" gibi sorularda cevap alamadığınız için bu fiilin bir durum fiili olduğu sonucuna varabiliyoruz. Oluş Fiilleri Bir fiilin gelebileceği son durum ise oluş fiilleridir. Oluş fiilleri, öznenin iradesi dışında gerçekleşen fiillerden oluşmaktadır. Bu fiillerin zaman içerisinde kendiliğinden oluşmaz söz konusu olmaktadır. Yani, özneden bir bağımsızlık bulunmaktadır. Oluş fiilleri, bir başka duruma geçilmekte olduğunu veya geçildiğini bizlere anlatmaktadırlar. "Sonbaharda yapraklar sararır" cümlesine bakacak olursak, sararmak fiilinin yaprakları yani özneyi zaman içerisinde değiştirdiğini bizlere ifade etmektedir. Bu ifade içerisinde yaprakların yeşilden sarıya dönmüş olduğunu görüyoruz. Yani bir değişim söz konusudur. Bu değişim ise, öznenin yani yaprakların iradesinin dışarısında gerçekleşmiş bulunmaktadır. Zaman içerisinde gerçekleşen ve kendiliğinden beliren bir durum mevcuttur. Bundan dolayı, sararmak fiili oluş fiilleri arasında yer almaktadır. Fillerimiz cümle içerisinde çok farklı anlamlarda ve özelliklerde kullanılmaktadır. Bu özelliklere hakim olmak Türkçeyi çok daha başarılı ve etkileyici şekilde kullanabilmemizin önünü açmaktadır. Bundan dolayı daha başarılı bireyler olabilmek adına fiillerin geldiği anlamları ve kullanılma şekillerini doğru şekilde kavramamız gerekmektedir. Bizler de, gerekli çalışmaları yaparak Türkçeyi çok daha etkili şekilde kullanabilir ve hayatımızda daha başarılı bireyler olabiliriz.

7 sınıf fiiller konu anlatımı